Genealogisch Vademecum, deel 1 : Wat is een kwartierstaat?

Wat is een kwartierstaat?

Een kwartierstaat is een genealogische weergave van alle directe voorouders van een individu. In een kwartierstaat worden de rechtstreekse voorouders, zowel in mannelijke en vrouwelijke lijn, vermeld. In tegenstelling tot een andere genealogische schema's worden geen broers, zussen, ooms of tantes vermeld.
In het Engels gebruikt men meestal het Duitse woord 'Ahnentafel'.

Het Kekulé-systeem

Om een kwartierstaat op een fatsoenlijke, overzichtelijke manier op papier te zitten, ontwikkelde de Duitse genealoog en jurist Stephan Kekulé von Stradonitz (1863-1933) een systeem, waarbij aan elke voorouder een kwartiernummer gegeven wordt. De propandus, dat wil zeggen de persoon waarvan de voorouders in de kwartierstaat worden weergegeven, krijgt het kwartiernummer 1.
Zijn vader het kwartiernummer 2 en zijn moeder het kwartiernummer 3. Elke persoon in de kwartierstaat heeft een uniek kwartiernummer. Het kwartiernummer van een vader van een persoon wordt altijd verdubbelt. Het kwartiernummer van de moeder van een persoon stelt zich samen uit het getal van de vader plus 1. Een mannelijke voorouder heeft dus per definitie altijd een even getal als kwartiernummer, en een vrouwelijke voorouder heeft per definitie altijd een oneven getal als kwartiernummer.
Aan de hand van het unieke kwartiernummer kan men de positie (de familiare band) tussen de probrandus en een individu uit zijn kwartierstaat bepalen.
Het Kekulé-systeem is in feite een wiskundig systeem. Stephan Kekulé von Stradonitz liet zich inspireren door zijn vader, de scheikundige Friedrich August Kekulé von Stradonitz (1829-1896). Een kwartierstaat volgens het Kekulé is in feite een binaire boom, een datastrucutuur.

Voorbeeld

Kwartiernummer 8 is de overgrootvader in rechtstreekse mannelijke lijn:

Probandus: 1
x 2 =>
Vader: 2
x 2 =>
Grootvader: 4
x2 =>
Overgrootvader: 8

De positie binnen de kwartierstaat van een probandus laat zich afleiden uit het kwartiernummer.

Hoe kan ik een kwartierstaat weergeven?

Een kwartierstaat kan weergegeven op verschillende manieren.

• Grafische weergave: Een kwartierstaat kan als een stamboom worden weergegeven. Dit systeem bestaat als sinds de late Middeleeuwen, en werd in adellijke kringen gebruikt om de adellijke afkomst van een person te verduidelijken. Door de sociale transformaties aan het begin van de 16de eeuw (de militaire revolutie) werd de adellijke afkomst voor adellijken steeds belangrijker. De sociale groep sloot zich nog consequenter af van de rest van de bevolking. Uit deze tijd zijn veel wapen-stambomen bewaard gebleven. Om bij een ridderschap te gaan horen, moest een adellijke persoon, een bepaad aantal adellijke kwartieren hebben. In de 17de en 18de eeuw werden de vereisden steeds strenger. Voor sommige ridderschappen waren slechts 8 adellijke kwartieren nodig, voor strengere ridderschappen vaak 16. Omdat de adellijke niet altijd een zuiver adellijke astamming hadden werd wapen-kwartierstaten regelmatig vervalsd. De grafische weergave van een kwartierstaat is nog steeds zeer populair. Tegenwoordig kan men aanhand van een genealogisch computerprogramma een kwartierstaat grafisch weergeven.
  
• Kwartierstaat lijst: De kwartierlijst is een van de populairste weergavemethodes in de huidige tijd. Het is een gewone opsomming van de gevonden kwartiernummers en de naam van een persoon. Meestal worden daar nog de geboorte- en overlijdensdata aan toegevoegd en wordt vermeldt welk beroep de persoon uitvoerde.