Genealogisch Vademecum deel 4: Wat is een matrilineaire stamreeks?

Matrilineaire stamreeks

Een matrinlineaire stamreeks is een genealogisch overzicht waarin probeert wordt de afstammingslijn van een probandus lang de moederlijke lijn in kaart te brengen. Om het simpel te formuleren: de afstamming van "de moeder van de moeder van de moeder enz." wordt onderzocht. Men probeert zo veel mogelijk generaties van "moeders"van de probandus weer te geven in dit type stamreeks, dat begint met de oudst-bekende "moeder", deze vrouw wordt ook wel stammoeder genoemd.

Een nieuwe genealogische aanpak

Sinds enkele jaren is het onderzoeken van de matrilineaire stamreeks populairder geworden. De populariteit van dit type onderzoek hangt samen met de opkomst van genetische genealogie. Een van de onderzoeksmogelijkheden binnen de genetische genealogie is een analyse van mitochondriaal DNA, een specifiek type DNA dat uitsluitend via de moeder geerfd kan worden. Dit maakt het onderzoek naar deze afstamminglijn interessant.
Daarnaast spelen maatschappelijke factoren een belangrijke rol in de opkomst van het matrilineaire onderzoek. Vroeger was de maatschappij zeer patriarchiaal en werden familienamen meestal van vader op zoon vererfd. Vrouwen speelden een geringe rol in het openbare leven. Door de maatschappelijk ontwikkelingen in de laatste eeuw is rol van de vrouw veranderd. De blik op de tradionele genealogie is ook grondig verandered en men is begonnen aan een herevaluatie van vrouwelijke afstammingslijnen. Vroeger werden deze matrilineaire stamreeksen weliswaar impliciet onderzocht in het kwartierstatenonderzoek, echter is het publiceren van matrilineaire stamreeks een redelijk fenomeen.
Een van de achterliggende gedachtes is dat een kind altijd weet wie zijn moeder is, maar dat over identiteit van de vader als verweker van kind speculatie mogelijk is. Bij deze overweging wordt dus de biologische afstamming van een mannelijke voorouder als niet 100% bewezen dient te gelden. Sociologen zijn het er niet over eens hoe hoog het percentage ligt van mannen die een kind opvoeden in de foute veronderstelling dat zij de biologische verweker van het kind zijn, maar er bestaat wel een consensu dat het fenomeen "koekoekskind" regelmaatig voorkomt en van alle tijden is. Door dit fenomeen is het dus mogelijk dat veel stambomen vanuit een stricht biologisch perspectief bekeken verkeerd zijn. Om dit gevaar van vervalsing te omzeilen verkiezen sommige stamboomonderzoekers daarom de matrilineaire stamreeks.
Echter biedt dit ook maar een beperkte zekerheid. Gevallen van kindsroof door onvruchtbare vrouwen zijn uit historisch onderzoek bekend.
In sommige culturen en gemeenschappen speelt de matrilineaire afstamming een belangerijke rol. In het Jodendom wordt de religieuze identiteit gebaseerd op die van de moeder. Het kind van een joodse man en niet-joodse vrouw is volgens traditionele joods-religieuze wetgeving niet-joods. In sommige Afrikaanse gemeenschappen speelt de matrilineaire afstamming ook een belangrijkere rol dan de patrilineaire afstamming.